een gebaar

de zoveelste manifestatie
van de tot strijdpunt verklaarde onmacht
ons in het lot van de ander te verplaatsen
de zwartepiet discussie
was nauwelijks verstomd
of we moesten schakelen naar de hoogste versnelling van bewondering
voor de man die ons leerde
dat wilde het wat worden met de wereld
we ons tenminste moesten kunnen verplaatsen
in het lot van de ander
wrok en wraak liggen onwrikbaar
verankerd in het collectief geheugen
waarin de ander
onveranderlijk de oorzaak is
van het onleefbare nu
met veel eerbetoon voegen we zijn naam toe
aan het schamele rijtje illustere onaantastbaren die zich dag in dag uit in hun graf omdraaien omdat de door hun voorgestane deugden
en bij hun dood
zo luid bejubelde idealen
weer eens met voeten getreden zijn
stuk voor stuk leiders van een onderdrukte massa geliefd geworden omdat zij
een voor de hand liggende uitbarsting van geweld als gevolg van de vereffening
van een historische schuld
hebben weten te voorkomen
door verzoening voor te staan
dwars tegen wrok en wraak in
voor geweldloosheid kozen
vanuit de overtuiging dat geweld
geen winnaars kent
zoals we dagelijks te zien en te horen
krijgen in de media
die even voluit gingen in de bewieroking
van de op hoge leeftijd overledene
zijn overtuiging verzoening na te streven
zijn volharding de ander te aanvaarden
met al zijn tekortkomingen
zich bewust van het eigen tekort

later kwamen de kritische kanttekeningen
dat hij ondanks zijn gezag niet bij machte bleek
de corruptie af te zweren
de armoede uit te roeien
de verkrachtingen en het geweld te beteugelen
de rijken te laten betalen
voor wat ze aan aan de gemeenschap onttrekken de kinderen een onbezorgde jeugd te bieden

misstanden waarvan de oplossing
kan worden afgedaan als dagdromerij
en ook de columnisten registreerden
de schaamteloze ijdeltuiterij van zichzelf fotograferende wereldleiders
de in eerbied zwelgende bekende Nederlanders kregen in de roddelpers een podium
er is zoveel geschreven
zoveel getoond
zoveel geciteerd
dat het een kleine week na zijn overlijden
bijna onmogelijk wordt
zijn naam nog hardop uit te spreken
zonder je af te vragen
of daarmee niet alleen jezelf een plezier doet
vol afgunst kijken we naar zijn feestvierende getrouwen in hun ontroerende onschuld

wat moet je nog over hem zeggen
zonder in gemeenplaatsen te vervallen
zonder je zelf in de wielen te rijden
want het leven gaat door
en je zult weer overgaan tot de orde van de dag niks verzoening
blind racisme
graaien wat je graaien kunt
wijzen naar de ander
als de oorzaak van alle ellende
we hebben het liever over het weer
dan over het klimaat
wat moet je nog zeggen in een tijd
waar je in korte zinnen moet spreken
vol suggestieve betrokkenheid?
hij balde altijd zijn vuist
omdat zijn hand wit was aan de binnenkant
of
door hem weet ik
wat mijn dochter voelde
toen een wals haar knuffel
in het verse asfalt drukte
of we hebben het liever over het weer
dan over het klimaat van die zinnen

wat kun je nog zeggen?
zonder schaamte over het eigen tekort
zonder besef van de onmogelijkheid
om de waarheid te spreken
in een schijnheiligheid te blijven steken
die de orde van de dag heet

ik wil ook de verleiding weerstaan
die andere naam te noemen
die romantischer lijkt
die naar zijn afkomst verwijst
daardoor intiemer klinkt

Ik ken hem
Ik heb hem gekend
Leer mij hem kennen
Ik heb hem een hand gegeven
Ik heb een zuster die
iemand kent die hem nog heeft zien boksen
Ik heb een foto van hem met de Spicegirls
Ik ben op Robbeneiland geweest
Ik heb een steen uit zijn gevangenis
Ik heb Robben nog zien spelen
Ik ken iemand die Bono kent

woorden zeggen altijd meer
over wie ze uitspreekt
dan wie ze toekomen
wat is het nut een mens te verheffen
tot een bovenmenselijke status
in het volle besef van zijn menselijke onvolmaaktheid?

Ik heb de antwoorden niet
daarom voel ik mij het meest verbonden
met de doventolk
die overrompeld door de omstandigheden
de kluts was kwijtgeraakt
en met zijn machteloze gebaren
het ontbrekende antwoord
niet beter kon symboliseren

woorden schieten weer eens tekort
zelfs de dichter
zelf zeven jaar gevangen door het regiem
dat de apartheid handhaafde
bleef steken in vragen aan zijn oude vriend
waarom blijft alles bij het oude?
waarom blijven de armen arm
de kinderen bang
en de bevoorrechten arrogant?

ons resten gebaren
gebaren voor man die de hoop levend hield
die de verpersoonlijking was van volharding
die zevenentwintig jaar van zijn leven
gevangen zat
om na zijn in vrijheid stelling
de gevangenis te betreden
van de onveranderlijke werkelijkheid
tot held gebombardeerd werd
in een tijdgeest van persoonsverheerlijking

wat valt er nog te zeggen?
ons rest niet veel meer dan
een gebaar
en laten we dan proberen in dat gebaar
alles wat we aan liefde
in ons hebben te stoppen
om onszelf te bewijzen
dat we nog niet zo afgestompt zijn
dat liefde ons niets meer zegt
omdat alleen liefde kan voorkomen
dat wij we niet blijven steken
in een mislukt gebaar aan dovemansoren
ons rest niets dan
een gebaar

bal mijn vuist
open mijn hand
en leg die op mijn hart